شاید برای بسیاری از متقاضیان تحصیل در خارج از کشور که در آغاز مسیر گرفتن پذیرش هستند و هنوز اطلاعات چندانی از شرایط اپلای ندارند، SOP کلمه آشنایی نباشد؛ اما این کلمه که کوتاه‌ شده عبارت Statement of Purpose و معادل فارسی آن انگیزه نامه است؛ مهم ترین بخش درخواست اخذ پذیرش قلمداد می شود و نقش تعیین کننده ای در پذیرش متقاضی دارد. SOP به طور دقیق چیست و چگونه یک SOP مؤثر بنویسیم؟ در این مطلب به این سؤالات و تقریبا هر چیز ریز و درشت دیگر درباره SOP یا انگیزه نامه خواهیم پرداخت.

انگیزه نامه شخصی (SOP) چیست؟

Cover Letter یا Letter of Intent یا به شکلی رایج تر؛ SOP که در فارسی انگیزه نامه گفته می شود، همانگونه که مشخص است؛ نامه ای درباره دلایل و انگیزه شما از تحصیل در دانشگاه مورد نظرتان است و به کمیته مسئول پذیرش در دانشگاه نشان می دهد شما چه کسی هستید؛ چه عواملی بر مسیر شما تأثیرگذار بوده است؛ علائق حرفه ای شما چیست و از تحصیل چه هدفی دارید.

انگیزه نامه؛ برگ برنده و وجه تمایز

SOP‌ یا انگیزه نامه در بین مدارک مختلفی که شما برای اخذ پذیرش نیاز دارید؛‌ تنها مدرکی است که می توانید خودتان شخصا، بدون دخالت دیگران و به دور از استرس و فشار تهیه و آن را به برگ برنده خود در اخذ پذیرش تبدیل کنید.

مدارک تحصیلی شما متعلق به گذشته است، بیشتر افراد فقط یک یا دو بار در آزمون هایی مانند GER, Gmat, IELTS, TOEFL شرکت می کنند و نمره آنها به میزان زیادی تحت تأثیر شرایط آنها در روز امتحان است، انتخاب مناسب اساتید برای توصیه نامه مهم است ولی شما فقط می توانید امیدوار باشید که اساتید، توصیه نامه خوبی به شما بدهند. انگیزه نامه تنها قسمت از مدارکتان است که می توانید تا حد زیادی مطابق میل خود آن را شکل دهید.

انگیزه نامه تنها پل ارتباطی مستقیم شما با دانشگاه مورد نظرتان است و می توانید با استفاده از آن خود را از دیگر متقاضیان متمایز کنید و به کمیته پذیرش نشان دهید که لیاقت این فرصت را دارید و تشنه کسب علم و دانش هستید. شما در انگیزه نامه می توانید آینده ای را که برای خود متصور هستید و می خواهید از راه تحصیل در دانشگاه آن را بسازید، برای کمیته مسئول پذیرش ترسیم و مشخص کنید.

چرا تصمیم گرفته اید در این رشته و دانشگاه تحصیل کنید؟ دلایل واقعی شما برای این انتخاب ها چه بوده؟ پاسخ شما به این سؤالات، اگر صادقانه و جذاب و تأثیرگذار باشد، می تواند در متقاعد کردن مسئولان مربوط دانشگاه به پذیرفتن شما نقش مهمی داشته باشد. مسئولان کمیته پذیرش دانشگاه، در مقام انتخاب و گزینش از میان متقاضیان مختلف، باید برای ترجیح دادن شما به دیگران قانع شوند و انگیزه نامه، یکی از ملاک های اصلی آنها برای انتخاب است.

نگارش SOP قربانی زمان

بیشتر دانشجویان شرکت کننده در آزمون های بین المللی مانند IELTS, GRE, GMAT سخت تلاش می کنند تا بالاترین نمره را کسب کنند؛ آنها در کلاس های زیادی شرکت می کنند، از دوره های تقویتی استفاده می کنند، امتحان های زیادی می دهند و تمام تلاش خود را می کنند تا نمره خوبی کسب کنند، زیرا می دانند که نمره بالا برای اخذ پذیرش و همچنین بورسیه ضروری است.

در این شرایط، نگارش انگیزه نامه به آخرین لحظه ممکن موکول می شود. وقتی به انگیزه نامه های نمونه نگاه می کنیم با خود فکر می کنیم آیا من هم می توانم به این خوبی بنویسم؛ یا فکر می کنیم چه نقطه قوتی را می توانیم از زندگی معمولی خود جدا کنیم و نشان دهیم که دانشجوی منحصر به فردی هستیم؛ یا چگونه تمام باید و نبایدها را لحاظ کنیم؛ و در انتها و پس از غلبه بر تمامی این مشکلات به این نقطه می رسیم که آیا آخرین نسخه بازنویسی شده به اندازه کافی خوب است.

نهایتا چون زمان تحویل مدارک بسیار نزدیک است و فرصت چندانی باقی نمانده، یک انگیزه نامه معمولی می نویسیم و خوشحالیم که بالاخره نگارش انگیزه نامه تمام شده و پس از یک بار چک کردن سریع، مدارک را ارسال می کنیم. اگر شما هم این کار را می کنید در واقع دارید فرصت اخذ پذیرش خود را به سادگی از دست می دهید.

یک انگیزه نامه خوب به طور قطع شانس اخذ پذیرش از دانشگاه مورد نظرتان را افزایش می دهد و حتی باعث پوشش نقاط ضعف شما مانند نمره های نه چندان خوب می شود در حالیکه یک انگیزه نامه بد می تواند یک رزومه خوب را بی تأثیر کند.

برنامه ریزی، زمان، صبر و دقت کافی

اگر برای نوشتن SOP یا انگیزه نامه درست برنامه ریزی کنید می توانید به خود زمان کافی برای نگارش یک انگیزه نامه مناسب، منطقی و کارآمد را دهید که شانس شما را برای اخذ پذیرش مسلما افزایش می دهد. نگارش چنین انگیزه نامه ای غیرممکن نیست و به زمان، دقت و صبر نیاز دارد و پس از نوشتن چندین پیش نویس و نشان دادن آن به افراد مختلف و برطرف کردن اشتباهات، می توانید یک نسخه نهایی راضی کننده از انگیزه نامه خود داشته باشید.

توضیحات ساده، صادقانه و مفصل

همانطور که در بخش های ابتدایی مطلب هم گفتیم؛ مسئول پذیرش دانشگاه، با خواندن SOP شما می خواهد پاسخ یک سری سؤال را بگیرد و براساس جواب ها و توضیحاتتان، شایستگی شما را برای به دست آوردن فرصت تحصیل / پژوهش در دانشگاه ارزیابی کند. یکی از نکات کلیدی در نگارش یک SOP یا انگیزه نامه تأثیرگذار؛ پاسخگویی ساده، صادقانه و مفصل به این سؤالات است. در ادامه مطلب، این سؤالات و موضوعات را همراه توضیحات و مثال هایی، مرور می کنیم.

1- اهداف علمی من

مثال: ارتقاء دانش و کسب مهارت لازم برای اشتغال / پژوهش و…

2- اهداف حرفه ای من (کوتاه مدت و بلندمدت)

چرا این رشته را انتخاب کرده ام؟ هدفم از تحصیل در این رشته چیست؟

3- پروژه نهایی من (با جزئیات)

بعد از پایان تحصیل خود در رشته انتخابی، چه برنامه ای دارم و می خواهم از آموخته های خود چگونه استفاده کنم؟ قرار است من بعد از اتمام تحصیل خود، با زمانی که هنوز تحصل خود را شروع نکرده بودم، چه تفاوتی داشته باشم؟

4- انگیزه های شخصی من

مثلا ممکن است شما براساس سابقه کاری و یا پیشینه خانوادگی خود، به رشته انتخابی تان علاقمند شده باشید.

5- دلایل خاص من در انتخاب دانشگاه مورد نظرم چیست؟

6- سایر اطلاعات

مثل: علائق شخصی و حرفه ای، سوابق شغلی و رابطه آنها با تحصیلاتتان، دلایل انتخاب این رشته و ارتباط آن با فعالیت های کنونی شما، علائق دانشگاهی و…

» مطلب مرتبط: مقاله ISI » مطلب مرتبط: پروپوزال تحقیق » مطلب مرتبط: رزومه تحصیلی » مطلب مرتبط: توصیه نامه

ساختار مناسب برای SOP

آنچه تا اینجا گفته ایم؛ درباره چرایی اهمیت SOP و کارکرد آن در اخذ پذیرش بوده و اینکه به تناسب اهمیت بالای آن، باید زمان و تلاش زیادی را صرف نگارش SOP کرد. همچنین به طور مشخص تری، از آنچه در SOP باید بنویسید، صحبت کردیم اما این موضوعات را به چه شکل و با چه ساختاری مطرح کنیم که جالب توجه و تأثیرگذار باشد؟

• SOP را به شکلی جذاب شروع کنید تا استاد یا اساتیدی که آن را می خوانند، به خواندن ادامه آن ترغیب شوند. حاشیه نروید و چیزی ننویسید که اصلا ارتباطی به موضوع تحصیل شما ندارد.

می توانید برای اینکه انگیزه نامه شما در آغاز گیرایی و غنای بیشتری داشته باشید از جملات تأثیرگذار و الهام بخش مرتبط هم بهره بگیرید.

در همان آغاز به طور مشخص و خلاصه هدف خود و انگیزه تان را برای گرفتن فرصت تحصیلی در دانشگاه مورد نظر بیان کنید. توجه داشته باشید که بعدا درباره اهداف و انگیزه هایتان توضیحات کامل و دقیقی ارائه خواهید کرد. این را البته در نظر بگیرید که سخن شما خالی از ابهام باشد؛ مشخص و واضح از علاقه خود به تحصیل و پژوهش صحبت کنید و اینکه چگونه می خواهید از این راه، آینده موردنظرتان را بسازید.

• در ادامه، رزومه تحصیلی خود را توضیح دهید؛ نقاط مثبتی مثل نمرات خوب و یا قرار گرفتن در میان دانشجویان ممتاز دانشگاه در سابقه تحصیلی شما می تواند در جلب نظر مثبت مسئول (یا مسئولان) پذیرش نقش مهمی داشته باشد. اگر هم نقاط منفی در سابقه تحصیلی تان به چشم می خورد، سعی کنید دلایل موجه و قانع کننده ای در توضیح آنها بیاورید.

توجه داشته باشید که رزومه (Academic CV) شما به صورت جداگانه، شرایط شما را در گذشته نشان می دهد و به همین دلیل بهتر است بیشتر به آینده بپردازید.

شما اگرچه باید از گذشته و سابقه آموزشی خود بنویسد اما توجهتان نباید صرفا به گذشته معطوف باشد و باید از ارتباط تجربیات پیشین خود با دوره ای که برای آن اپلای کرده اید، سخن بگویید. نگاه شما در نوشته تان باید به آینده باشد و نه گذشته.

ممکن است حتی دوره ای که برای آن اپلای کرده اید، ارتباطی با سوابق تحصیلی شما نداشته باشد. اما شما باید جنبه های مشترک آنها را بیابید و برای خواننده SOP از تأثیرات تحصیلات قبلی خود بر دوره انتخابی تان سخن بگویید.

• هر چقدر هم توضیحات شما در مورد تحصیلات پیشین و ارتباطش با دوره انتخابی تان قانع کننده باشد؛ اما شما باید درباره چرایی انتخاب کشور و دانشگاه مورد نظرتان هم توضیح بدهید. بنابراین؛ اگر شما برای یک دوره یکسان در 2 دانشگاه از 2 کشور مختلف اپلای کرده اید، یا حتی 2 دانشگاه از یک کشور یکسان؛ نوشتن یک انگیزه نامه یکسان برای آنها اصلا توصیه نمی شود.

برای اینکه بتوانید نظر مثبت کمیته پذیرش دانشگاه را در مورد دلایل انتخاب محل تحصیلتان جلب کنید؛ باید از دانشگاه انتخابی تان شناخت کافی را به دست آورید و بتوانید در مورد کم و کیف آموزش و پژوهش در رشته موردنظرتان در دانشگاه انتخابی صحبت کنید. این کار را هم به دور از تعریف و تمجیدهای بیخود، اضافی و خسته کننده انجام دهید.

مثلا می توانید اسامی استادانی را که در زمینه انتخابی تان در دانشگاه مقصد مشغول کار هستند ذکر کنید تا نشان دهید این دانشگاه را با اطلاع دقیق و با توجه به تناسب و نزدیکی آن با علائق و اهدافتان انتخاب کرده اید.

• در نگارش SOP نباید تنها به ذکر سوابق تحصیلی و چیزی شبیه کارنامه بسنده کنید. هر آنچه در گذشته انجام داده اید و به دوره انتخابی تان می تواند ارتباط داشته باشد را هم بیان کنید؛ از پروژه هایی که در مقاطع قبلی تحصیلاتتان انجام داده اید و تجربیات کاری خود و هر فعالیت مرتبط دیگری که در گذشته داشته اید، صحبت کنید.

این کار را به شکل تبلیغاتی انجام ندهید؛ بلکه توضیح دهید که این تجربیات چه دستاوردی برای شما داشته و چگونه توانسته بر دانش شما بیفزاید. شکل ارائه این تجربیات و تجزیه و تحلیل تأثیرات آنها بسیار مهم و تعیین کننده است.

• همانطور که پیشتر گفتیم؛ انگیزه نامه نباید تنها معطوف به گذشته باشد و در بیان سوابق هم باید به ارتباط آنها با آینده توجه کرد و اما خود آینده؛ حالا شما باید از اهداف خود صحبت کنید، اهداف مختلفی که در بازه های زمانی مختلف برای خود در نظر گرفته اید و البته آینده شغلی تان که می تواند بخش اساسی در این میان باشد.

شما باید بگویید که هدف و تصمیمتان بعد از اتمام تحصیل چیست و توضیح دهید که چگونه قرار است با گذراندن دوره مورد نظرتان، به تحقق اهداف کوتاه مدت و بلندمدت خود کمک کنید.

توضیح: در قسمت های قبلی مطلب، درباره این اهداف به طور مشخص تر نوشته ایم.

نکته: در صحبت از آینده شغلی خود؛ اگر شرکت یا مؤسسه خاصی را برای کار در نظر دارید، اسمی از آن نیاورید. در این مورد به اشارات کلی اکتفا کنید و وارد جزئیات نشوید.

• حالا از ویژگی ها و توانایی های خود صحبت کرده اید (بدون خودنمایی و به رخ کشیدن البته)، سوابق تحصیلی و تجربیات کاری خود را گفته اید، دلایلتان را برای انتخاب رشته و دانشگاه موردنظرتان بیان کرده اید و اینکه چه اهدافی دارید و چه آینده ای را برای خود متصور هستید؛ وقت جمع بندی و نتیجه گیری است.

در پایان و قبل از تشکر و سپاسگزاری از اعضای کمیته پذیرش که انگیزه نامه شما را مطالعه و بررسی کرده اند، درباره این بنویسید که چرا شرایط خودتان را برای تحصیل در رشته و دانشگاه انتخابی مناسب می دانید.

• نگارش SOP را با سپاسگزاری از کمیته پذیرش دانشگاه بابت خواندن آن به پایان برسانید.